Inteligentny dom (nie tylko) dla niepełnosprawnych i seniorów

Co zrobisz, gdy któregoś dnia nie będziesz w stanie wstać z łóżka? Gdzie poszukasz pomocy? Samodzielne życie to piękne słowa, ale każdego z nas prędzej czy później spotkają ograniczenia sprawności. W okresie wakacyjnym rośnie liczba wypadków kończących się nabyciem niepełnosprawności, a nawet żyjąc najbardziej „fit”, nie wymkniemy się starości. Może warto już teraz zainwestować w inteligentny dom?

Czym jest niepełnosprawność? Czy to choroba? A może ograniczenia ciała? Jeśli tak, to co należałoby uznać za normę oddzielającą sprawność od niepełnosprawności? A może nie chodzi tylko o stan ciała? Co właściwie znaczy, że ktoś jest niepełnosprawny?

Konwencja o prawach osób niepełnosprawnych z 2008 roku, przyjęta przez 156 państw (dane z czerwca 2015), ratyfikowana w Polsce w 2012 roku, przedstawia całkiem świeżą definicję niepełnosprawności. Według niej niepełnosprawność to wynik oddziaływania pomiędzy osobami z dysfunkcjami a barierami w otoczeniu. Niepełnosprawność „obejmuje osoby, które mają długotrwale naruszoną sprawność fizyczną, umysłową, intelektualną lub w zakresie zmysłów, co może, w oddziaływaniu z różnymi barierami, utrudniać im pełny i skuteczny udział w życiu społecznym, na zasadzie równości z innymi osobami”. I ta niemożność udziału w życiu społecznym jest w Konwencji silnie akcentowaną cechą niepełnosprawności.

Za kilka lat nikt nie będzie niepełnosprawny?

Marzenie! Aczkolwiek marzenia się spełnia i na rzecz osób z niepełnosprawnościami, w szczególności ruchową, działają wynalazcy i innowatorzy na całym świecie. Technologia idzie do przodu, a dzięki niej osoby z ograniczoną mobilnością mogą zawalczyć o bardziej niezależne życie. W Polsce wciąż wiele dorosłych osób z niepełnosprawnościami mieszka z rodzicami, nie wiedząc, jak mogliby się usamodzielnić. W każdej rodzinie, w której jest senior, prędzej czy później pojawia się temat pomagania i dopasowania swojego życia pod pogarszające się zdrowie osoby starszej. Na szczęście jako ludzie jesteśmy zwierzętami stadnymi, „dbającymi o swoich”. Jednak fakt, że technologie mogą nas wyręczyć w coraz to nowszych trudnościach, pozwoli nam na dłuższe cieszenie się samodzielnością. Albo odkrycie jej po raz pierwszy w swoim dorosłym życiu. Jak to możliwe?

Internet (pełen) Rzeczy

Każdy pewnie spotkał się z pojęciem „smart home”. To inteligentny dom, który projektowany jest tak, by poszczególne urządzenia się ze sobą komunikowały, a ich obsługa była łatwiejsza. Nie cieszylibyśmy się zaletami „smart”, gdyby nie koncepcja Internetu Rzeczy – Internet of Things (IoT). Zakłada ona, że jednoznacznie identyfikowalne przedmioty mogą się ze sobą komunikować lub wymieniać dane, na przykład za pomocą sieci elektrycznej lub komputerowej. Brzmi mądrze?

W praktyce korzystamy z dobrodziejstw Internetu Rzeczy za każdym razem, gdy rozmawiamy z Alexą, korzystamy z inteligentnej lodówki, nosimy zegarek komunikujący się ze smartfonem albo zdalnie uruchamiamy odkurzacz lub pralkę. Jesteśmy otoczeni komunikującymi się ze sobą urządzeniami, a będzie ich coraz więcej – niezbędnym elementem internetu rzeczy jest bowiem szybka łączność bezprzewodowa, a odkąd powstają kolejne maszty 5G (na szczęście tempo budowania jest większe, niż tempo ich płonięcia) – możemy korzystać z coraz to nowszych rozwiązań.

Technologia asystująca

Czy to oznacza, że wszystkie urządzenia w inteligentnym domu, służą osobom o ograniczonej mobilności? I tak, i nie. Można przyjąć, że każdy typ niepełnosprawności ma swoje potrzeby i w ten sposób uznać, że dla każdego urządzenia znajdzie się „jakaś” niepełnosprawność. By jednak nie posuwać się aż tak daleko we wnioskach, warto zwrócić uwagę na jeszcze jedno ważne pojęcie – technologie asystujące. Jest to szereg rozwiązań technologicznych, które mogą zapewnić większą niezależność osobie z niepełnosprawnością lub osobie starszej. Przykładem technologii asystującej może być czytnik ekranowy i monitor brajlowski, ale też po prostu ekran dotykowy.

Inteligentny dom przyjazny osobie starszej i z niepełnosprawnością

Zaprojektowanie inteligentnego domu dla osoby z każdym typem ograniczonej sprawności jest trudne, a prawdopodobnie nawet niewykonalne. Dlatego tak ważne jest, by stosować rozwiązania dopasowane do potrzeb danej osoby. Są jednak technologie, które prawdopodobnie ułatwią życie każdemu – także osobom sprawnym.

Co w takim razie musi zawierać inteligentny dom przyszłości?

Podstawą tworzenia inteligentnej infrastruktury jest wprowadzenie systemu sterowania głosowego, na przykład Amazon Echo, Amazon Alexa lub Google Smart. To niewielkie urządzenia asystujące o potężnych możliwościach. Za ich pomocą (przy odpowiedniej konfiguracji innych urządzeń w domu) można osiągnąć naprawdę wiele! Siedząc wygodnie na kanapie albo leżąc w łóżku, możemy włączyć i zgasić oświetlenie, zmienić piosenkę, przełączyć kanał w telewizji, przygotować listę zadań, napisać maila… opcji jest naprawdę wiele, a interfejs głosowy jest jednym z najwygodniejszych i najbardziej naturalnych sposobów komunikacyjnych.

Inteligentny dom musi być bezpieczny!

Odpowiednie zaprojektowanie sieci to podstawa, ale to nie jedyny aspekt dotyczący bezpieczeństwa. Osoby z niepełnosprawnością ruchową mogą mieć problem z samodzielnym otwieraniem drzwi lub zamykaniem ich na klucz. To często jedna z trudności uniemożliwiających próby rozpoczęcia samodzielnego życia. W przypadku osób stale leżących problemem jest też sprawdzenie, kto puka do drzwi. Natomiast osoba starsza, z demencją, nawet widząc, kto puka, może mieć problem z prawidłową oceną sytuacji. Jak żyć?!

Technologia przychodzi na ratunek!

GerdaLock to inteligentny zamek, który można obsługiwać z telefonu. Otwiera i zamyka drzwi na klucz, jest także w stanie odciągnąć zapadkę, by osoba niedosięgająca do klamki mogła wejść, popychając drzwi. Co więcej, dzięki GerdaLock można otworzyć drzwi zdalnie albo przekazać komuś klucze na określony czas. Wszystko z poziomu aplikacji w telefonie.

Istnieją różne wersje wideodomofonów, coraz więcej z nich posiada połączenie z aplikacją, umożliwiającą sprawdzenie kto stoi po drugiej stronie drzwi bez wstawania z łóżka. Wkrótce wideodomofony staną się jeszcze mądrzejsze i same zadbają o nasze bezpieczeństwo. Door Pi Plus to prototyp z 2019 roku, przedstawiony na konkursie technologicznym. Urządzenie zbudowane na bazie Raspberry Pi robi zdjęcie osobie korzystającej z wideodomofonu, a następnie porównuje je z bazą zaufanych znajomych. Dzięki temu do osoby z demencją bądź innymi problemami z rozpoznawaniem ludzi zostanie wpuszczona tylko zaufana osoba.

Innowacja, która zabija metodę na wnuczka? To możliwe!

Drzwi, okna i rolety mądrzejsze niż myślisz

Sprawdzenie, kto stoi za drzwiami i przekręcenie klucza to jedno, ale co, gdy nasza sprawność w ogóle uniemożliwia otwieranie drzwi? Okna uchylne są zbyt ciężkie, a obsługa rolet toporna? Coraz więcej firm wprowadza systemy sterowania oknami, drzwiami i roletami… Z poziomu smartfona lub sterowane głosem, oczywiście!

Jedno z takich inteligentnych rozwiązań to Oknoplast Voice. Za pomocą poleceń głosowych można otworzyć dowolne drzwi i okna w domu. Wymaga to oczywiście poprowadzenia całego systemu automatyki, ale gdy mowa o inteligentnym domu – często projektowanie okablowania jest jednym z pierwszych etapów urządzania wnętrza.

Automatyka dla niepełnosprawnych w kuchni, łazience, sypialni i salonie, czyli inteligentny dom

W przypadku ograniczonej mobilności wszystko, co automatyczne, od razu wydaje się lepsze. Sterowane czy to głosem, czy za pomocą smartfona, przyspiesza wykonywanie codziennych czynności. Wielu z nas już ma (a przynajmniej rozważało zakup) automatycznego odkurzacza i mopa. Nowoczesne urządzenia mapują pomieszczenie i uruchamiają się we wcześniej zaprogramowanych porach, by każdemu z nas ułatwić życie. Jako osoba poruszająca się na wózku nigdy nie potrafiłam wyobrazić sobie tańca z odkurzaczem – teraz odkurzacz tańczy sam!

Ale sprzątanie to tylko jeden z elementów codzienności…

Gotowanie ułatwią nam regulowane meble. Za pomocą robotyki i zaawansowanego systemu szyn i wysięgników, możemy stworzyć kuchnię marzeń – z automatycznie regulowaną wysokością blatów, obniżanymi szafkami na przycisk i wyspą o wielu zakamarkach.

Przy słabych rękach fajnym rozwiązaniem jest też piekarnik połączony od razu z mikrofalówką – zajmuje mniej miejsca i nie trzeba tyle „żonglować” talerzami.

Codzienną higienę wspomoże automatyczna toaleta. Model od USPA nie tylko myje – ma też podgrzewaną deskę, tryb suszenia, a nawet tryb lewatywy, dla osób mających trudności z wypróżnianiem. Nie wymaga specjalnej muszli toaletowej, a jedynie dostępu do prądu i wody.

Problem ze wstawaniem z łóżka? Jeszcze do niedawna łóżko rehabilitacyjne kojarzyło się z toporną konstrukcją i kilkoma regulacjami oparcia. Współczesne techno-łóżka pozwalają usiąść na brzegu, mają funkcję rotacji i ułatwiają wstawanie (jak Rotoflex od Theraposture). Gdy rotacja jest zbędna, ale poranne wstawanie to nasza udręka – łóżko od Reverie posadzi nas o określonej godzinie. Dosłownie, nie ma „jeszcze minutkę, a może pięć!”.

Na rynku łatwodostępne są także systemy inteligentnego oświetlenia i gniazdek. Jednym z nich jest Philips Hue, który pozwala między innymi zgasić światła w domu za pomocą smartfona.

Co przyniesie przyszłość?

Żyjemy w coraz inteligentniejszych domach – dane nieustannie krążą wokół nas, a technologia ułatwia samodzielne życie lub uprzyjemnia codzienność. A przyszłość maluje się w jeszcze ciekawszych barwach – prototypowy inteligentny dom Fit Home Project posiada specjalne sensory w ścianach, podłodze i tak dalej. Wszystko po to, by w przypadku wypadku, przewrócenia się seniora czy spadnięcia z wózka, automatycznie wezwać pomoc. Pojawia się pytanie: czy w przyszłości to my będziemy zajmować się domami, czy to one zaopiekują się nami?

Czy technologia zawsze pomaga osobie z niepełnosprawnością? Przeczytaj „Innowacje na niby. O wykluczeniu w świecie technologii”.