Technologia bywa naprawdę frustrująca. Ile to razy chcemy coś kliknąć, wejść na stronę czy skorzystać z aplikacji i atakuje nas absolutnie niefunkcjonalny projekt! Przyciski są zbyt małe, wyskakujące plansze za duże, a reklamy doprowadzają do białej gorączki. Przyjazne projektowanie aplikacji cyfrowych to temat, który spędza sen z powiek projektantom interfejsów… Ale odpowiednie rozmieszczenie przycisków to tylko wierzchołek góry lodowej. Jeśli chcemy uczynić aplikację prawdziwie przydatną, musimy opanować projektowanie niewykluczające. Dlaczego to jest tak ważne i w dwudziestym pierwszym wieku każdy szanujący się biznes powinien zatrudniać specjalistów od projektowania uniwersalnego?
Według Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań z 2011 roku liczba osób z różnymi typami niepełnosprawności w Polsce wynosiła prawie pięć milionów, co przekłada się na 12,2% ludności. Jest to ponad jedna dziesiąta obywateli, a co za tym idzie – konsumentów, którzy mają prawo korzystać z dóbr technologicznych. Są aktywni w Internecie, ale chcą też używać paneli dotykowych na dworcach, zamawiać w kioskach restauracyjnych i korzystać ze wszystkimi ułatwień, które przynosi cyfrowy świat.
- Spotkania z klientami na zoomie już nie wystarczą. Jak cyfryzować firmę, żeby klient cię pokochał? Impresje Samcika i nie tylko [BIZNES BEZ PAPIERU]
- Hosting, czyli za co tak naprawdę płacisz? Jak wybrać firmę, z którą nie grozi ci "blackout" strony, e-sklepu lub bloga?
- Prywatność w sieci. Jak ją chronić przed oszustami, szpiegami, złodziejami i... rządem? Wystarczy zrobić tych kilka rzeczy
– ONZ szacuje, że na świecie żyje ponad 1 mld osób z niepełnosprawnościami. A wraz ze starzejącą się populacją, w nadchodzących latach liczba ta będzie rosła. Dodatkowo, nawet do 10 proc. społeczeństwa ma problemy z rozróżnianiem barw, a to tylko jedna z wielu barier, jakie należy brać pod uwagę. To główne powody, dla których projektowanie niewykluczające ma ogromną wagę – komentuje Aleksandra Czechońska, Product Designer z firmy Boldare.
Te liczby są głównym, ale nie jedynym powodem, dla którego aplikacje cyfrowe powinny przestrzegać reguł projektowania uniwersalnego. Ale czym tak konkretnie ono jest?
Co to jest projektowanie uniwersalne?
„Uniwersalne projektowanie” oznacza projektowanie produktów, środowiska, programów i usług w taki sposób, by były użyteczne dla wszystkich, w możliwie największym stopniu, bez potrzeby adaptacji lub specjalistycznego projektowania. „Uniwersalne projektowanie” nie wyklucza pomocy technicznych dla szczególnych grup osób niepełnosprawnych, jeżeli jest to potrzebne.
Tak brzmi definicja projektowania uniwersalnego Konwencji o Prawach Osób Niepełnosprawnych. Można ją znaleźć na stronach rządowych, ale uwaga, ciekawostka – w Internetowym Systemie Aktów Prawnych (ISAP) Kancelarii Sejmu RP udało mi się znaleźć treść konwencji w formie… nieuwzględniającej zasad projektowania niewykluczającego. Jak widać, nie tylko prywatny biznes musi się wiele nauczyć.
Jak wynika z powyższej definicji, projektowanie uniwersalne polega na takim projektowaniu świata, by był dostępny dla jak najszerszej grupy osób. I nie dotyczy to wyłącznie świata technologii – autorem samego pojęcia jest Ron Mace, amerykański architekt żyjący w latach 1941-1998. To jemu zawdzięczamy podejście skupiające się na unikaniu wykluczania. I choć Ron skupił się na architekturze, a projektowaniem uniwersalnym zainteresował się między innymi dlatego, bo był osobą poruszającą się na wózku, aktualnie universal design wyszło poza architektoniczne ramy.
Czytaj też: Innowacje na niby – o wykluczeniu w świecie technologii.
Dla kogo jest projektowanie uniwersalne?
Choć projektowanie uniwersalne często wiąże się z tematem niepełnosprawności, to nie jest to jedyna grupa odbiorców produktów cyfrowych, która na tym skorzysta. Mówiąc o użyteczności dla wszystkich, należy patrzeć możliwie szeroko: na rodziców z dzieckiem w wózku, osoby starsze, tych, którzy są chwilowo niesprawni (na przykład z nogą w gipsie) i osoby o niskim poziomie wykształcenia.
– Produkty cyfrowe, strony www, aplikacje, panele dotykowe, czy urządzenia, mogą wykluczać na wiele sposobów – zauważa Aleksandra Czechońska.
– Dla osób z wadą wzroku lub trudnością z rozróżnianiem barw, problemem może być już sam rodzaj i rozmiar czcionki. Mały kontrast pomiędzy kolorami poszczególnych elementów i ich słaba widoczność również mogą utrudnić im rozróżnienie poszczególnych elementów aplikacji. W przypadku urządzeń cyfrowych, przeszkodą w użytkowaniu może być nieprzemyślane umiejscowienie przycisków niedostosowanie ekranu lub projektu obudowy – wymienia.
Jakie bariery zatem powinni uwzględnić projektanci? Jest ich wiele, ale do najważniejszych należą: problemy ze wzrokiem, problemy ze słuchem, problemy z mową, ograniczenia mobilności, ograniczenia poznawcze, padaczka fotogenna, stan zmęczenia użytkownika, czynniki środowiskowe wpływające na użytkowanie aplikacji, użytkowanie w nietypowych sytuacjach i wiele więcej.
Projektowanie uniwersalne aplikacji cyfrowych w biznesie
– Projektowanie produktów pod kątem dostępności jest dziś dynamicznie rozwijającą się częścią działalności firm technologicznych – wyjaśnia sposób tworzenia aplikacji cyfrowych Aleksandra Czechońska. – Z jednej strony bazuje na wypracowanych standardach, a z drugiej, na doświadczeniu firm wypuszczających produkty cyfrowe. Jeśli chodzi o ogólnodostępne standardy, są to np. wskazówki Konsorcjum World Wide Web (W3C) – tłumaczy.
Najważniejszą i najpopularniejszą listą wytycznych dotyczących dostępności cyfrowej w Internecie jest WCAG, w aktualnie obowiązującej wersji 2.1.
WCAG to skrót od Web Content Accessibility Guidelines, czyli wytyczne dotyczące dostępności stron internetowych. WCAG w swoich wytycznych bazuje na zasadach postrzegalności, funkcjonalności, zrozumiałości i solidności. By spełnić każdą z nich, należy zrealizować możliwie największą liczbę zadań. Wśród nich: zadbanie o opisy alternatywne obrazków, odpowiedni kontrast na stronie, umożliwienie nawigacji na stronie za pomocą myszy, zadbanie o tekst łatwy do czytania i rozumienia, uszeregowanie struktury tekstu za pomocą nagłówków, prawidłowe projektowanie kodu… Wszystko to, by uczynić aplikację lub urządzenie dostępnym dla maksymalnie szerokiej grupy osób.
Warto pamiętać, że jakkolwiek projektowanie uniwersalne skupia się na tym, by rzeczy tworzone zgodnie z tym duchem były dostępne bez potrzeby specjalnego dostosowywania i adaptacji, tak nie zabrania korzystania ze specjalnych aplikacji i sprzętu ułatwiającego. Dlatego na przykład strona www nie musi posiadać asystenta głosowego dla osób niewidomych. Jednak powinna być zaprojektowana tak, by najpopularniejsze programy czytające bez trudności po niej nawigowały.
Ważne, by każda aplikacja została dobrze przetestowana pod kątem dostępności.
– Podczas procesu projektowania nie da się wymyślić wszystkich możliwych przypadków użycia produktu. Dlatego tak ważne jest, by przetestować go z grupą użytkowników. Tego typu badania mogą przynieść ogromne korzyści, czasem w zupełnie nieoczekiwanych obszarach – podkreśla Aleksandra Czechońska.
Na co zwrócić uwagę projektując aplikację niewykluczającą?
Najprościej tworzyć aplikacje niewykluczające mając od samego początku w głowie wszystkie zasady. Niestety, zmiany na świecie w kierunku dostępności zachodzą powoli. Wiele firm może bać się projektowania uniwersalnego, ponieważ produkt jest w zaawansowanej fazie. Dlatego zawsze trzeba przypominać, że nie istnieje coś takiego, jak aplikacja w pełni dostępna. Dla wszystkich. W każdych warunkach.
To niemożliwe.
Projektowanie uniwersalne ma uczynić produkt bardziej dostępnym i nawet na zaawansowanym etapie prac można wprowadzić jakieś ulepszenia. Może to być zmiana kolorów, zmiana tagów, dokładniejsze opisanie obrazków… Należy unikać animacji i w miarę możliwości je wyłączyć. Tworząc filmy na Youtube pamiętajmy o dodawaniu napisów. Każdy plik audio powinien mieć transkrypcję. Pliki PDF powinny mieć strukturę ułatwiającą czytanie, a nie być w formie obrazu. CAPTCHA nie powinno bazować o obrazek.
W Internecie jest wiele list przedstawiających wytyczne projektowania uniwersalnego, ale jedną z ciekawszych znalazłam na stronie Fundacja Challenge.
Projektowanie uniwersalne niewykluczających aplikacji cyfrowych jest ważne
Zgodnie z zapisami Konwencji ONZ, a także w zgodzie z Konstytucją RP, każdy obywatel ma prawo być równo traktowany i partycypować w życiu społecznym. Nie dbając o uniwersalność produktów cyfrowych, odbieramy ludziom szansę na godne życie. Traci też na tym biznes, już na wstępie wykluczając dużą grupę potencjalnych klientów.
