Programowanie dla dzieci – od czego zacząć?

Ciężko żyć bez technologii, a zawody związane z IT i programowaniem cieszą się niesłabnącym zainteresowaniem. Nic więc dziwnego, że coraz więcej rodziców, chcąc zapewnić swoim pociechom dobrą przyszłość, myśli o nauce programowania dla dzieci. Czy jednak każde dziecko może nauczyć się programowania? I jak wspomóc młodocianych pasjonatów komputerów, by ich nie zrazić do zawodu przyszłości? Programowanie dla dzieci – wyjaśniamy jak się do tego zabrać. Czy kursy programowania dla dzieci to dobry pomysł?

Choć zawód programisty uznawany jest za zawód przyszłości, to według badań przeprowadzonych na zlecenie Ministerstwa Cyfryzacji w 2018 roku tylko 15% dzieci chodzi na zajęcia dodatkowe z programowania dla dzieci. Przyczyn na pewno jest wiele. W niektórych miejscowościach takie zajęcia nie istnieją. Inni rodzice uznają, że ich dzieci nie są wystarczająco zdolne technicznie. Problemem może też być brak komputera w domu. Jednak badania te pochodzą sprzed pandemii. Jeśli Covid-19 spowodował cokolwiek dobrego, to jest to szybki wzrost świadomości dotyczącej umiejętności cyfrowych, a także przekonanie się wielu osób do pracy i nauki zdalnej.

Kursy programowania są w porządku, ale tajniki programowania poznasz też w domu! I nie potrzeba do tego dużych funduszy. Część aplikacji dostępna jest za darmo, a niektóre ćwiczenia dziecko wykona nawet bez dostępu do komputera. Czy jednak każde dziecko może nauczyć się programowania?

– Kiedy w 2017 roku zaczynałam organizować zajęcia z programowania w ramach Lokalnego Klubu Kodowania w Zagórowie, byłam zdeterminowana przekonać wszystkie dzieciaki, że każde z nich może zostać programistą. Po kilku latach zbierania doświadczeń w tej materii zmodyfikowałam nieco swój wcześniejszy pogląd. Nie każdy zostanie programistą, bo nie każdy ma ku temu predyspozycje, ale każdy powinien przynajmniej próbować! – mówi Katka Połom, założycielka Lokalnego Klubu Kodowania w Zagórowie.

Dlaczego każde dziecko może (i powinno) uczyć się programowania?

Wielu z nas programowanie błędnie kojarzy się z zaawansowaną matematyką. I spędzaniem długich godzin przed monitorem – ostatnią rzeczą, do której chcielibyśmy zachęcać nasze dzieci. Tymczasem programowanie to tak naprawdę umiejętności logicznego myślenia i rozwiązywania problemów, niezbędne w codziennym życiu.

To, czy później dziecko zdecyduje się na rozwój w kierunku programowania mikroprocesorów lub sieci neuronowych, co faktycznie jest trudniejszym zagadnieniem, czy zechce robić strony internetowe, a może w ogóle wybierze zawód niezwiązany bezpośrednio z programowaniem, nie powinno zniechęcać nas do uczenia dziecka programowania jako tako.

– Zajęcia programowania sprawiają, że dzieci zaczynają myśleć inaczej. Mówię tutaj ogólnie o myśleniu logicznym i rozwijaniu kreatywności. Ale też o tym, że nasi klubowicze rozumieją, że popełnianie błędów przy rozwiązywaniu zadania jest całkiem OK. Wiedzą, że mają prawo się pomylić (bo to zdarza się każdemu). A potem bez stresu wspólnie lub samodzielnie zweryfikować, gdzie nastąpił błąd i próbować go naprawić. A to umiejętność bardzo przydatna w każdej dziedzinie życia, nie tylko w programowaniu – Wyjaśnia to Katka.

Nauka programowania dla najmłodszych – w jakim wieku zacząć uczyć dziecko programowania?

Jeśli prawidłowo podejdziemy do rozumienia nauki programowania, czyli jako do rozwoju kreatywności i umiejętności logicznego myślenia, tak naprawdę możemy zacząć uczyć dziecko już w wieku 4 lat. Dobrym rozpoczęciem nauki programowania jest uczenie dziecka zrozumienia przyczyn i skutków, na przykład poprzez nawigowanie rodzicem lub ulubioną lalką.

Prosta zabawa dla dzieci ucząca podstaw logicznego myślenia

Przygotuj labirynt lub pułapkę o poziomie dopasowanym do umiejętności i wieku dziecka. „Uwięź” w nim zabawkę lub siebie. Na przykład stań w kącie pokoju. Powiedz dziecku, że ma doprowadzić cię do kanapy albo uwolnić lalkę. Cała sztuczka polega na tym, że dziecko ma wydawać polecenia typu: „idź do przodu”, „skręć w lewo” i tak dalej.

W wersji utrudnionej warto wprowadzić układ współrzędnych. Na przykład: przesuwając obiekt po narysowanych na kartce polach lub używając maty do nauki programowania. Dziecko, które umie już liczyć, może wtedy zamiast polecenia „idź do przodu” powiedzieć „idź trzy pola do przodu”. W ten doskonały sposób dziecko uczy się podstaw programowania.

Oczywiście istnieją aplikacje, które ułatwią przeprowadzenie tego ćwiczenia. Czy z nich skorzystamy, zależy od tego, w jakim wieku chcemy wprowadzić ekrany w życie dziecka. Na urządzenie z systemem Android pobierzesz grę „Code Karts”. Za pomocą kolorowych przycisków dziecko doprowadzi samochód do mety. Wraz z rosnącym poziomem trudności, w grze zaczną pojawiać się podstawowe programistyczne koncepcje, takie jak pętle czy polecenia „jeśli-to”. To dobry początek nauki algorytmiki.

Jak zrobić kanapkę? Nauka algorytmiki dla dzieci

Nauki kodowania zawsze wiążą się z algorytmami, czyli instrukcjami jak coś zrobić, jak przejść z danego stanu do innego i tak dalej. W tym spektakularnym krótkim filmowym eksperymencie ojciec wyjaśnia dzieciom zasady algorytmiki… robiąc kanapkę. Możesz to przełożyć na dowolne, codzienne zadania i w ten sposób wprowadzać algorytmy do codziennego funkcjonowania dziecka.

Nauka programowania dla dzieci – od czego zacząć?

Starsze dziecko możemy zachęcić do nauki programowania na wiele różnych sposobów. Wszystko zależy od jego wieku, ale też indywidualnych predyspozycji. Na początek warto odpowiedzieć sobie na kilka pytań. Pomogą wybrać najlepszą technikę nauki programowania dla dzieci w wieku wczesnoszkolnym i szkolnym. Jakie cechy sprawiają, że dziecko łatwiej pozna podstawy programowania, nowych technologii, rozwiązywania problemów czy instrukcji warunkowych?

Czy dziecko dobrze sobie radzi z komputerem?

Każdy z nas kocha historie o młodocianych geniuszach, którzy już w szkole potrafią hackować i pisać programy, a komputer stacjonarny potrafiłyby złożyć wyrwane ze snu w środku nocy. Takie opowieści są fascynujące, ale jednak większość z nas nie rodzi się geniuszami. Jednak niektóre dzieci mają w sobie „dryg” do komputerów, a innym zrozumienie technologii przychodzi trudniej. Jeśli dziecko doskonale radzi sobie z grami komputerowymi, potrafi wykonywać proste rzeczy na komputerze jak przenoszenie plików czy nieźle radzi sobie z szukaniem rzeczy w Internecie — można pomyśleć o nauce algorytmów i wybranego języka programowania. Jeśli dziecko dopiero zaczyna swoją przygodę z programowaniem albo ma pierwszy komputer w życiu – lepiej rozpocząć od gier uczących programowania. Ważne jest, by dziecka nie zrazić do nauki programowania dla dzieci zbyt trudnymi zadaniami. Zadania okażą się zbyt łatwe? Podnieś ich skomplikowanie. Za trudne mogą zniechęcić na lata.

Czy dziecko zna język angielski?

Znajomość języków obcych obok programowania jest jedną z ważniejszych umiejętności przyszłości. To oczywiste, że dziecku, które nie zna języka, nie zaproponujemy aplikacji po angielsku. Wtedy warto rozejrzeć się za kursem programowania w języku polskim albo na przykład akademią programistyczną lub zajęciami pozalekcyjnymi.

Czy dziecko chce programować i jeśli tak, to co je najbardziej interesuje?

Dziecko, które chce nauczyć się programowania, będzie miało zupełnie inne potrzeby i motywacje niż to, które w ogóle o nauce programowania nie myśli. Pierwsze z nich może zdecydować się na naukę bardziej zaawansowanych tematów, wybranego języka, tworzenia stron internetowych, algorytmów, samodzielnego rozwiązywania problemów i tak dalej. Dziecko, które jeszcze nie wie, że chce się uczyć programowania, warto zachęcać do rozwoju w tym kierunku, proponując mu gry uczące programowania. Zwiększają one zdolność logicznego myślenia, co przekłada się na naukę kodowania.

Język programowania dla dzieci – LOGO

Oprócz w pełni profesjonalnych języków programowania, z których korzystają dorośli, takich jak Java, C#, C++, Python, Javascript i tak dalej, istnieją języki programowania przeznaczone… do nauki programowania dla dzieci! Jednym z nich jest LOGO – język wymyślony w 1967 roku przez Seymoura Paperta i Idit Harel.

LOGO niektórzy z nas będą pamiętać ze swojej młodości – programowanie w LOGO przypomina granie… żółwiem. Celem „gracza” bądź młodego programisty jest takie wydawanie poleceń żółwiowi, by na ekranie narysował konkretny wzór. Żółw pozostawia za sobą ślad, można więc rysować przeróżne kształty, a wraz z rozwojem umiejętności programowania w LOGO, pojawia się możliwość sterowania większą liczbą żółwi.

Na Windows i MacOS istnieją darmowe środowiska umożliwiające naukę tego języka. Jest to odpowiednio FMSLogo i ACSLogo.

Scratch – najbardziej znana platforma do nauki programowania dla dzieci

Na bazie języka LOGO powstała prawdopodobnie najpopularniejsza na świecie aplikacja do nauki programowania dla dzieci – Scratch. Aplikacja przetłumaczona na 50 języków za pomocą zabawy uczy dzieci na całym świecie podstaw programowania. Umożliwia im tworzenie prostych gier i kreskówek. Dostępna jest także w języku polskim! Specjalna zakładka „dla rodziców” wyjaśni, w jaki sposób wprowadzić dziecko w świat programistycznych zabaw.

Jednak największa siła i zaleta Scratcha tkwi w społeczności zbudowanej wokół aplikacji – można tutaj udostępniać stworzone przez siebie projekty, a także oglądać projekty innych dzieci, komentować je i się inspirować. Można nawet tworzyć własne gry i pokazać znajomym! Jest to pewien rodzaj medium społecznościowego, które uczy dziecko interakcji z innymi pasjonatami programowania, pokazując, że w Internecie istnieją fajni ludzie i warto współpracować. Jest to wyjątkowo korzystne w czasach powszechności hejtu w Internecie.

Nauka informatyki online

Scratch to nie jedyna dostępna platforma ucząca dzieci programowania. Na całym świecie dużą popularnością cieszy się strona organizacji non-profit Code.org. Znajdują się tam lekcje i kursy online związane z programowaniem dla dzieci w różnym wieku i na różnym etapie rozwoju umiejętności programistycznych. Tak jak w Scratchu, tak i na Code.org można dzielić się swoimi projektami i dyskutować o nich. Korzystając z Code.org dzieci uczą się nie tylko teorii, ale mogą też tworzyć mody do swoich ulubionych gier – na przykład Minecrafta.

Apple i Microsoft wspierają organizację Code.org w ich działaniach. Natomiast inny technologiczny gigant – Google – wypuścił serię gier online dla dzieci, które chcą się uczyć programowania. Blockly to biblioteka, która umożliwia tworzenie aplikacji na Androida za pomocą gotowych komponentów, a wspomniane już gry pomagają przejść przez kolejne etapy nauki. Co więcej, każda z gier umożliwia podejrzenie kodu programu napisanego w Javascript, więc dziecko zaczyna mieć też styczność z prawdziwym, używanym na co dzień języku programistycznym.

Nie tylko za granicą powstają strony do nauki programowania dla dzieci. Na rządowej stronie Koduj umieszczono kursy programowania dla dzieci, a także linki do gier i zabaw online wspomagających programowanie, lekcje dla nauczycieli (z których mogą też skorzystać rodzice, chcący wspomóc swoją pociechę), a także webinary i informacje o akcjach dla dzieci chcących poszerzyć swoje umiejętności informatyczne.

Nauka programowania dla dzieci w Polsce

Programowanie to zawód przyszłości i choć nie każde dziecko może zostać programistą, to umiejętność logicznego myślenia i korzystania z technologii będzie jednym z elementów, które pomogą najmłodszym odnaleźć się w świecie przyszłości. Niezależnie od wieku dziecka, warto wprowadzić różne elementy nauki programowania, by zapewnić mu lepszy start w przyszłość.

Więcej na temat nauki programowania, kodowania dla dzieci online, także za pomocą kolorowych bloczków i tworzenia stron internetowych (nie tylko) dla nastoletniego dziecka znajdziesz w artykułach:

Co to jest system binarny?

Jak powstają gry komputerowe?

Programowanie NAPRAWDĘ jest dla każdego! Poznaj no-code i low-code

Jak zbudować swoją pierwszą stronę internetową – wizytówkę, sklep lub bloga?